نفقه زن بر شوهر واجب استيعنى قانونا و شرعا مرد موظف است كليه مخارج خانواده را از قبيل خوراك و پوشاك و مسكن و حتى پولدكتر و دوا را تامين كند.و در صورت امتناع يا كوتاهى شرعا و قانونا موردبازخواست قرار خواهد گرفت.
زن و بچه،نيست و ندارم سرشان نمىشود،به هر حال ميخواهند.وخواستههايشان حد و انتها ندارد.حس رقابت و چشم و همچشمى در آنانبسيار قوى است.بدين جهت مرد نمىتواند و صلاح هم نيست كه بدون قيدو شرط مطيع خواستههايشان باشد.
مرد خردمند و با تدبير حساب خرج و دخل خانواده را به طور دقيقميكند.اشياء و لوازم زندگى را به نسبت لزوم و احتياج درجهبندى ميكند.
حوائج ضرورى زندگى مانند خوراك و پوشاك را بر ساير چيزها مقدمميدارد.مقدارى از درآمدش را براى حوادث روزگار از قبيل بيمارى وبيكارى و كسادى كنار ميگذارد.
مقدارى از آن را براى اجاره يا خريد خانه ذخيره ميكند.به فكرپول آب و برق و تلفن و ماليات و شهريه بچهها نيز هست.اسباب و اثاثضرورى زندگى را نيز در نظر ميگيرد.آنگاه درآمدش را با رعايت الاهمفالاهم بر آنها تقسيم ميكند.از اسراف و تبذير خوددارى ميكند.
سعى ميكند پايش را از گليم خويش درازتر نكند.هر خانوادهاى كهدخل و خرجشان حساب داشته باشد.و با عقل و تدبير و رعايت اقتصادخرج كنند نه تنها دچار قرض و ورشكست نخواهند شد بلكه به زودىزندگى آبرومند و نسبتا خوبى پيدا خواهند كرد.
خداوند كريم اقتصاد و ميانهروى را از علائم ايمان شمرده در قرآنمجيد مىفرمايد:كسانى كه چون خرج كنند اسراف نكنند و بخل نورزند و ميان اين دو معتدل باشند (4) .
امام صادق (ع) فرمود:من براى كسى كه اقتصاد را رعايت كندضامن مىشوم كه فقير نشود (5) .
امام صادق (ع) فرمود:چهار دسته مردم دعايشان به هدف اجابتنخواهد رسيد.يكى از آنها كسى است كه مالش را بيهوده تلف كند آنگاهبگويد:خدايا روزى مرا برسان.پس خدا ميفرمايد: مگر به تو دستور ندادمكه اقتصاد را رعايت كنى؟ (6)
عبد الله بن ابان ميگويد:از موسى بن جعفر (ع) راجع به انفاق برخانواده سؤال كردم.فرمود: اسراف و تنگگيرى هر دو مكروه هستند.
ميانهروى را نبايد از دست داد (7) .
مرد خردمند و عاقبتانديش حتى القوه از قرض و نسيه خوددارىميكند.و براى مصارف غير ضرورى خودش را به وام نمىاندازد.
اقتصادى كه بر پايه وامهاى بانكها و ساير مؤسسات استوار باشد شرعا وعقلا پسنديده نيست.
خريد اشياء قسطى گر چه ممكن است ظاهر زندگى را زيبا گردانداما خوشى و آسايش را از خانواده سلب ميكند.خانه قسطى،فرش قسطى،يخچال قسطى،بخارى قسطى،اتومبيل قسطى،تلفن قسطى،تلويزيونقسطى،ووووو اين هم شد زندگى؟!آخر چه لزومى دارد كه انسان اشياءغير ضرورى را به قيمتهاى گزاف بخرد و مقدارى از درآمدش را بهصندوق بانكها و ساير مؤسسات بريزد؟آيا بهتر و عقلايىتر نيست كه قدرى صبر كند تا اوضاع اقتصاديش بهتر شود و همان اجناس را با قيمتارزانتر به طور نقد خريدارى كند؟
درست است كه پول پيدا كردن خيلى در زندگى انسان تاثير داردليكن علم معاش و راه خرج كردن خيلى از آن مهمتر ميباشد.بسيارندخانوادههايى كه با وجود درآمد خوب هميشه گرفتار و مقروضند و بهاصطلاح هميشه هشتشان گرو نهشان مىباشد.بر عكس،بسيارى ازخانوادهها با اينكه درآمد فوق العادهاى ندارند اما وضعشان از هر جهتخوب و آبرومند است و در كمال رفاه و آسايش زندگى ميكنند.تفاوت ايندو دسته در تدبير زندگى و علم معاش مىباشد.
بنابراين صلاح خانواده در اينست كه مرد با عقل و احتياط ياشخصا امور اقتصادى منزل را بر عهده بگيرد و اگر خريد و فروش دستديگرى استبه كار او نظارت داشته باشد.
در خاتمه تذكر اين مطلب لازم است كه گر چه رعايت اقتصاد كارىخوب و به صلاح خانواده است ليكن سختگيرى هم خوب نيست.اگروضع مالى مرد خوب استبايد در مخارج اهل و عيالش توسعه بدهد.بهمقدار توانائى خويش لباس و خوراك خوب و منزل راحتبرايش تهيهكند.
مال و ثروت براى خرج كردن و تامين مخارج زندگى است نه براىجمع كردن و باقى گذاشتن.بايد آثار و علائم مال و ثروت در زندگى انسانو خوراك و پوشاك خانوادهاش نمايان باشد.آخر چه فائدهاى دارد كهمرد شبانهروز زحمتبكشد و به خودش و خانوادهاش سختى بدهد واموالى را روى هم بگذارد و از اين دنيا برود؟!ماداميكه زنده است زن و فرزندش آرزوى يك لباس زيبا و يك خوراك خوب داشته باشند و ازكمبود مواد غذايى هميشه بيمار و رنجور باشند ليكن بعد از مرگش درتقسيم اموال به سر و كله يكديگر بزنند؟!اگر خدا به انسان نعمت داده بايدبه همان نسبت در مخارج خانوادهاش توسعه بدهد.غذا و لباس خوببرايشان تهيه كند.به مقدار توانايى خويش در هر فصلى ميوههاى آن فصلرا در اختيارشان بگذارد.
پيغمبر اسلام (ص) فرمود:از ما نيست كسى كه از جهت مال وثروت در وسعتباشد ليكن بر اهل و عيالش سختبگيرد (8) .
موسى بن جعفر (ع) فرمود:عيال مرد اسيران او هستند.پسهر كس خدا به او نعمتى داده بايد در مخارج اسيرانش توسعه بدهد و الاممكن است نعمتهايش گرفته شود (9) .
امام رضا (ع) فرمود:سزاوار است مرد در مخارج اهل و عيالشتوسعه دهد تا منتظر مرگش نباشند (10) .
امير المؤمنين (ع) فرمود:هر جمعه براى اهل و عيالتان ميوه تهيهكنيد تا به فرا رسيدن جمعه خوشنود گردند (11) .
در كارهاى خانه كمك كن
درست است كه كارهاى خانهدارى بر عهده زنها است و در اينباره حرفى ندارند،ليكن بايد توجه داشت كه اداره يك منزل كار آسانى نيست.
يك بانوى خانهدار اگر شبانهروز هم در منزل كار كند باز هممقدارى از كارها لنگ ميماند. مخصوصا در مواقع غير عادى مانندمهماندارى كارها روى هم متراكم ميگردند و كدبانوى خانه را خسته ووامانده مىسازند.زن در انجام كارهاى خانه حرفى ندارد ليكن ازشوهرش انتظار دارد كه گاه گاه او را كمك كند و دستى به بالش بگيرد.
وقتى مرد وارد خانه مىشود و مىبيند كارها از چپ و راستهمسرش را احاطه نمودهاند سزاوار نيستبرود در گوشهاى استراحتكند و انتظار داشته باشد فورا چاى و ناهار حاضر شود.بلكه مقتضاىمحبت و صفاى خانوادگى اينست كه در چنين مواقع به يارى همسرشبشتابد و هر كارى را كه از عهدهاش ساخته است انجام دهد.
زن اين عمل را دليل صفا و محبت مىشمارد و به خانه و زندگىعلاقهمند ميگردد.
مردانگى به اين نيست كه وقتى وارد خانه شد دستبه سياه و سفيدنگذارد و فقط امر و نهى كند.خانه ستاد فرماندهى نيستبلكه كانون صفاو محبت و محل همكارى و تشريك مساعى است.پيش خود نگو:اگر درمنزل كار كنم از ابهت و جلالم كاسته مىشود و موقعيتم متزلزل ميگردد.
ابدا چنين نيستبلكه در نظر همسرت مردى با صفا و در نظر ديگراندلسوز و مهربان معرفى مىشوى.
پيغمبر اسلام (ص) با آن عظمت و جلالش در منزل كار ميكرد (12) .
عايشه همسر پيغمبر ميگويد:وقتى خلوت مىشد رسول خدا لباسش را ميدوخت و كفشش را وصله ميكرد و مانند ساير مردها در منزلكار ميكرد (13) .
و همچنين على بن ابيطالب و ساير امامها (ع) در امور خانهدارى بههمسرانشان كمك ميكردند.
باردارى و زايمان
دوران باردارى،دوران بسيار حساس و سرنوشتسازى است.
وضع تغذيه مادر و حالات روانى و حركات جسمانى او،هم نسبتبه آيندهخودش اثر دارد هم براى كودكى كه در رحم او پرورش مىيابد تاثيرفراوانى دارد.سلامتيا بيمارى،نيرومندى يا ناتوانى،زشتى يا زيبايى،خوش اخلاقى يا بد اخلاقى،مقدار هوش و فهم كودك،در همين زمان و دررحم مادر پايهگذارى ميشود.يكى از دانشمندان مىنويسد:والدين طفلمىتوانند او را در كاخى از سلامت مزاج نشو و نما دهند يا در بيغولهاىخراب و نمناك بپرورانند.و مسلم است كه چنين مكانى در خور زيستنروح جاودان بشرى نيست.به همين جهت،پدر و مادر بزرگترينمسؤوليتها را در مقابل بشريتبه عهده دارند (14) .
بنابراين دوران باردارى را نمىتوان يك زمان عادى محسوبداشت و نسبتبه آن بىتفاوت بود.بلكه با شروع اين دوران مسؤوليتبسيار سنگينى بر عهده پدر و مادر خواهد افتاد.كه اگر اندكى غفلت كنندبا مشكلات صعب العلاج يا غير قابل جبرانى مواجه خواهند شد.در اينج تذكر چند مطلب ضرورت دارد.
1-برنامه غذائى-كودكى كه در رحم مادر زندگى ميكند از خونمادر تغذيه مينمايد و رشد ميكند.بنابراين غذاى مادر بايد آن چنان غنى وكامل باشد كه از يك طرف احتياجات غذايى خودش را تامين كند و بتواندصحيح و سالم به زندگى خويش ادامه دهد،و از طرف ديگر مواد غذائى ومصالحى را كه براى پرورش جسم و جان كودك ضرورت دارد دراختيارش قرار دهد تا بتواند بخوبى و تندرستى پرورش يابد.بنابراينبرنامه غذائى يك خانم آبستن بايد كاملا حساب شده و دقيق باشد.زيرافقدان يا كمبود بعض مواد غذائى،مانند انواع مختلف ويتامينها و موادمعدنى و آلى و پروتئينها و چربيها و مواد قندى و نشاستهاى،هم نسبتبهسلامت مادر لطمه وارد ميسازد هم كودكى كه از خون مادر تغذيه مينمايد.
امام صادق عليه السلام در حديثى مىفرمايد:غذاى كودك در رحممادر،از آنچه مادر مىخورد و مىآشامد تامين ميشود (15) .
در اينجا مشكل ديگرى هم وجود دارد كه اكثر خانمها در تمامدوران باردارى يا در اكثر آن،از يك مزاج عادى و معمولى برخوردارنيستند.بلكه نسبتبه بعض غذاها تنفر پيدا ميكنند (ويار) و بهر حال كمخوراكتر ميشوند،در صورتيكه نياز غذايى آنها بيشتر است.و بهمينجهتبايد غذاهايى را ميل كنند كه در عين حال كه از لحاظ مواد مختلفغذايى غنى است،حجم كمترى هم داشته باشد.و تنظيم چنين برنامهغذايى كار دشوارى استبالاخص براى افراد كم بضاعت و كم اطلاع ازخواص و آثار غذاها و بهداشت عمومى.در اينجاست كه مسؤوليتبسيار سنگينى بر عهده پدر كودك نهاده ميشود.اوست كه بايد بمقدار توانخويش تلاش كند و براى همسر باردارش و كودكى را كه در رحم پرورشمىدهد برنامه غذايى مناسب و حساب شدهاى را تهيه و در اختيارش قراردهد.و اگر در انجام اين مسؤوليتبزرگ كوتاهى كند هم به سلامت آيندههمسرش و هم سلامت كودكش لطمه وارد خواهد شد،كه در همين دنيانتيجهاش را خواهد ديد و هم در جهان آخرت مورد بازخواست الهى قرارخواهد گرفت.
2-آرامش فكرى-زن در زمان باردارى نياز شديدى به آرامشفكرى و عشق و علاقه به زندگى دارد.زيرا اعصاب راحت و آرامش فكرو شوق و علاقه به زندگى،هم در سلامتخودش تاثير دارد هم در جسم وروان كودكى كه در رحم پرورش مىيابد تاثير بسزايى خواهد داشت.
و تهيه و تامين چنين محيط امن و با آرامشى نيز بر عهده شوهراست.شوهر هميشه بايد با محبتها و نوازشها و دلجوييهايش دل همسرشرا گرم و آرام نگهدارد ليكن در زمان باردارى بايد اين برنامه را دو چندانكند.رفتار شوهر بايد آن چنان باشد كه همسرش از حادثه جديد احساسغرور و شادمانى كند و بر خويشتن ببالد كه مسؤوليت پرورش يك انسانخوب و سالم بر عهدهاش نهاده شده است.و بخوبى دريابد كه شوهرش باتمام وجود او را دوست دارد و به فرزندش نيز كاملا علاقهمند ميباشد.
3-خوددارى از حركات شديد-زن در زمان باردارى نياز بهاستراحت و اجتناب از كارهاى سنگين و دشوار دارد.حمل اشياء سنگينو حركتهاى تند مىتواند براى سلامتخودش و كودكش زيانهاى غير قابلجبرانى را ببار آورد.خانمهاى باردار بايد كاملا باين نكته توجه داشته باشند.شوهران نيز وظيفه دارند كه به همسران باردارشان توصيه كنند كهاز حمل اشياء سنگين و انجام حركتهاى تند جدا اجتناب نمايند و لازماست مردها در اين دوران، انجام كارهاى سنگين را كه براى زندگىضرورت دارد خود متحمل شوند،و بهمسرشان اجازه انجام آنها را ندهند.
4-يكى از مشكلات دوران باردارى ترس و اضطرابى است كهخانمها از زايمان دارند.مخصوصا خانمهاييكه زايمان اولشان باشد،يازايمان غير طبيعى داشته باشند.در اين مورد نيز شوهران بايد به يارىهمسرانشان بشتابند.به او دلدارى و تسليتبدهند.بگويند:اگر رعايتبهداشت و حفظ الصحه را بكنى زايمان امر چندان دشوارى نيست.يكامر طبيعى است كه براى همه بانوان واقع شده و ميشود.تحمل آن چندانسخت نيست،در عوض يك فرزند خوب و سالم پيدا مىكنيم كه مايهافتخار ما خواهد بود.من نيز همواره مراقب تو خواهم بود و از هيچگونهكمكى دريغ نخواهم كرد.
5-زايمان-عمل زايمان بر رويهم دشواريهايى را در بر دارد.
غالبا با يك دوره دردهاى شديد همراه است.خانمهاى باردار غالبا ازخطرهاى احتمالى و عواقب آن بيمناكند.بعد از وضع حمل هم يك دورانضعف و نقاهت را بايد بگذرانند.گر چه خانمها دوران باردارى و زايمان وشير دادن را بايد تحمل كنند ليكن شوهر نيز در انعقاد نطفه و بوجود آمدنكودك كاملا دخيل بوده است.در واقع پدر و مادر،در بوجود آمدن كودكبطور اشتراك سهيم هستند.گر چه مركز اين موجود جديد رحم مادرميباشد.بنابراين شوهر نيز بر طبق وظيفه وجدانى و انسانى و اسلامىموظف است در موقعيتحساس زايمان به يارى همسرش بشتابد،و سعى و تلاش كند تا عمل زايمان بخوبى انجام بگيرد.اگر نياز به دكتر و دارو وزايشگاه دارد،وسيلهاش را فراهم سازد.با اظهار محبت دلگرم واميدوارش سازد.هنگامى كه در زايشگاه است مراقب احوال او باشد.وحضورا يا بوسيله تلفن از احوالش جويا شود.بعد از وضع حمل،درصورت امكان فورا بملاقاتش برود،و اگر ممكن نيست،يكى از خانمهاىبستگان را بملاقاتش بفرستد و از احوالش جويا شود.وقتى مىخواهنداو را به منزل بياورند بهتر ستخودش نيز بهمراه باشد.وقتى به منزل آمداسباب و وسايل استراحت او را فراهم سازد.در دوره نقاهت اجازه ندهدبه كارهاى سنگين و دشوار اقدام نمايد.سعى كند بمقدار توان، غذاهاىخوب و مقوى برايش تهيه كند.تا نيروهاى از دست داده خود را دوبارهبازيابد و با سلامتى به زندگى و پرورش نوزاد مشغول گردد.
مرد با چنين رفتارى به اخلاق اسلامى عمل كرده و نزد خدا ماجورخواهد بود.رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:بهترين شما مردى استكه با همسرش به خوبى رفتار كند و من از همه شما نسبتبه همسرمخوشرفتارتر هستم (16) و حضرت صادق عليه السلام فرمود:خدا رحمت كندمردى را كه رابطه بين خودش و همسرش را نيكو گرداند.زيرا خداوندمتعال مرد را اختياردار و سرپرست او قرار داده است (17)
بعلاوه،بدين وسيله كانون گرم خانواده را گرمتر از سابق نموده وبنياد ازدواج را استوار ميگرداند.در اينصورت خانم چنين مردى نيزمحبتها و نوازشها و دلجوئيها و زحمتهاى شوهر مهربانش را هيچگاه فراموش نخواهد كرد.و با دلگرمى و اميد بيشترى در اداره زندگى تلاشخواهد كرد.
پىنوشتها:
1-اطلاعات 18 ارديبهشت 1351.
2-وسائل ج 14 ص 122
3-وسائل ج 2 ص 643
4-فرقان آيه 67
5-وسائل ج 15 ص 258
6-وسائل ج 15 ص 261
7-وسائل ج 15 ص 261
8-مستدرك ج 2 ص 643
9-بحار ج 104 ص 69
10-وسائل ج 15 ص 249
11-بحار ج 104 ص 73
12-بحار،ج 16 ص 227.
13-بحار الانوار ج 16 ص 230
14-راز آفرينش انسان ص 108
15-بحار الانوار ج 60 ص 342.
16-وسائل ج 14 ص 122
17-وسائل جلد 14 ص 124
نظرات شما عزیزان: